Zmiennicy - 15 odcinków

"tu znajdziesz wszystkie odcinki"

"Zmiennicy" to trzeci, po "Kapitanie Sowie na tropie" i "Alternatywy 4", serial Stanisława Barei, a jednocześnie jego ostatnie dzieło. Tak jak w poprzednich filmach reżysera, tak i w "Zmiennikach" spotykamy się z wyśmiewaniem PRL-owskiej rzeczywistości i absurdów życia codziennego, tym razem, Polski połowy lat 80. ubiegłego wieku.

Główną osią wszystkich przedstawionych w serialu wydarzeń są przygody tytułowych zmienników, czyli dwójki warszawskich taksówkarzy. Jednym z nich jest Katarzyna Piórecka, którą poznajemy jeszcze w roli kierowcy żuka w Spółdzielczej Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego im. Borów Tucholskich. Jest tam typową "dziewczyną do bicia", dlatego wykorzystując okazję w spektakularny sposób odchodzi z pracy. Stara się o zatrudnienie w Warszawskim Przedsiębiorstwie Taksówkowym, jednak trafia na niechętnego wobec kobiet personalnego, Łukasika, który odsyła ją z kwitkiem. Kasia postanawia więc zatrudnić się w przedsiębiorstwie jako mężczyzna, a dokładniej jako syn prezesa "Borów Tucholskich", Marian Koniuszko. W sprytny sposób zdobywa jego dokumenty i w końcu otrzymuje pracę jako taksówkarz. Jej zmiennikiem jest Jacek Żytkiewicz, który wcześniej jeździł ze Stanisławem Lesiakiem, jednak gdy ten zostaje ranny w nietypowym wypadku, Jackowi zostaje przydzielony nowy wspólnik. Tak oto zaczynają się wspólne przygody dwójki zmienników. Już w pierwszym odcinku pojawia się także drugi wątek serialu, dotyczący przemytu heroiny z Syjamu do Niemiec, oczywiście przez Polskę. Przemytniczą szajką kieruje z Tajlandii człowiek znany w środowisku jako Krokodylowy, którego zagrał sam Stanisław Bareja. Powierza on Krashanowi, studiującemu w Polsce obywatelowi Syjamu, transport do naszego kraju ukrytych w kiełbasie narkotyków. Niestety, na Okęciu trwa akurat wzmożona kontrola antynarkotykowa i Krashan jest zmuszony do pozostawienia trefnego bagażu w sali odpraw. O pomoc w odzyskaniu torby z "kiełbasą" prosi napotkanego strażaka - cwanego Zenona Kuśmidra. Ten bez problemów odzyskuje torbę, jednak szybko orientuje się, jaka jest jej prawdziwa zawartość i żąda od Krashana sowitej zapłaty w dewizach. Przeprowadzaną w hotelu transakcję wymiany dóbr niespodziewanie przerywają milicjanci, poszukujący ukrywającej się prostytutki. W trakcie ucieczki przed funkcjonariuszami Krashan i Kuśmider trafiają do taksówki prowadzonej przez Jacka Żytkiewicza. Po drodze terroryzują taksówkarza i kradną mu pojazd. Nie udaje im się jednak zbiec daleko, ponieważ zostają zatrzymani do kontroli drogowej przez patrol milicji. W jej trakcie Krashan chowa 50 tys. dolarów w rozdartym poszyciu fotela kierowcy i od tej pory żółta taksówka o numerze bocznym "1313" staje się obiektem pożądania zarówno ekipy przemytniczej, jak i ludzi Kuśmidra. W ten oto sposób na dobre splatają się obydwa wątki filmu. W serialu pojawia się także wątek miłosny - Jacek zakochuje się w Kasi (poznanej bez przebrania), zresztą ze wzajemnością, i aż do przedostatniego odcinka nie orientuje się, że jego zmiennik oraz jego dziewczyna to ta sama osoba.

Bareja zaczął pisać scenariusz serialu, początkowo noszącego roboczy tytuł "Zawód taksówkarz", wraz z Jackiem Snopkiewiczem. Jednak ten niedługo potem wyjechał do USA i zastąpił go Jacek Janczarski. Przez długi czas reżyser nie mógł zdecydować, kogo obsadzić w roli Katarzyny Pióreckiej. Ostatecznie w filmie zagrała Ewa Błaszczyk, żona Janczarskiego. Serial był kręcony w latach 1985-86 i wtedy też dzieje się jego akcja. Świadczą o tym zarówno wypowiedzi reżysera ("Akcja każdego z moich filmów i seriali dzieje się w roku, w którym obraz był kręcony"), jak i ukazane w obrazie kalendarze oraz nekrolog jednej z postaci. Prace nad "Zmiennikami" zakończono jesienią 1986 roku i od tego czasu serial czekał na emisję. Niestety, reżyser nie dożył jego premiery (Stanisław Bareja zmarł nagle 14 czerwca 1987 roku), która odbyła się 18 października 1987 roku. Choć początkowo obraz miał problemy z cenzurą, to jednak ostatecznie, po kilku miesiącach od śmierci Barei, Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk odstąpił od jakiejkolwiek ingerencji w ostatnie dzieło reżysera i wyraził zgodę na jego wyświetlenie w telewizji. Mimo to, okazało się, że w trakcie pierwszej emisji z piątego odcinka został usunięty epizod z lecącym do Krakowa samolotem, który "gubi" koło i po pozbyciu się paliwa nad lasem, awaryjnie ląduje na Okęciu. Argumentowano to szacunkiem wobec rodzin ofiar katastrofy lotniczej, która wydarzyła się w maju 1987 roku w Lesie Kabackim w okolicach Warszawy. Reżyserowi insynuowano złe intencje ("przekraczanie granic"), nie biorąc pod uwagę tego, że rzeczona katastrofa wydarzyła się dawno po zakończeniu prac nad filmem. Pierwsza emisja "Zmienników" zakończyła się 12 lutego 1988 roku i obejrzało ją 18 630 000 widzów.

Obsada aktorska:

- Jacek Żytkiewicz (Mieczysław Hryniewicz)

Zmiennik Lesiaka, pracowity i zdeterminowany. Mistrz drogowych manewrów. Dojeżdża do pracy z Zatorów sześcioma środkami lokomocji, ale uważa, że to piękne miejsce. Często oddaje się marzeniom, często też traci kontakt z rzeczywistością i wypowiada swoje marzenia na głos. Prowadzi to do wielu zabawnych sytuacji. Zakochuje się w Kasi Pióreckiej, chociaż ich pierwsze spotkanie nie wróży wielkiej namiętności. Zawód taksówkarza traktuje jako profesję przejściową, bo naprawdę chciałby być malarzem. To prawdziwy mężczyzna, który używa wody Brutal.

- Kasia Piórecka (Ewa Błaszczyk)

Po wypadku Lesiaka zostaje zmienniczką Jacka. Sprytna i zaradna. Jeździ żukiem, który jest obiektem pożądania młodego Koniuszki. Jest harda i nie daje sobą pomiatać. Odchodzi ze Spółdzielczej Wytwórni Sprzętu im. Borów Tucholskich, w której jest molestowana seksualnie. Dzięki fortelowi, wykorzystując podobieństwo do Koniuszki juniora, zdobywa pracę w Warszawskim Przedsiębiorstwie Taksówkarskim.

- Stanisław Lesiak (Bronisław Pawlik)

Zmiennik Jacka Żytkiewicza. „Jako taksiarz mam miarkę w oku” - mówi o sobie Lesiak. Taksówkarz z wieloletnim stażem i doświadczeniem. Kontynuuje tradycje rodzinne - jego ojciec miał kiedyś postój taksówek. Zaradny i pomysłowy. Żeby zdobyć dla Warszawskiego Przedsiębiorstwa Taksówkarskiego upragnione samochody, udaje cudzoziemca i umawia się na spotkanie z dyrektorem fabryki samochodowej. Po wypadku ląduje na jednej sali z prominentnym urzędnikiem, Michalikiem. Ta znajomość zaowocuje jego awansem na przewodniczącego samorządu WPT.

- Zenon Kuśmider (Kazimierz Kaczor)

Sprytny strażak, któremu wóz służy do transportu specyficznie rozumianej wody. Kiedy w jednej z dzielnic dochodzi do awarii wodociągu, Kuśmider stawia się na miejscu. Jednak woda, którą oferuje, nie do końca spełnia standardy sanitarne: to paliwo lotnicze. Za drobną opłatą Kuśmider zgadza się na „adopcję” syna Ceglarka i przemyca torbę z narkotykami dla Krashana.

- Ceglarek (Marian Opania)

Ceglarek robi interesy z Kuśmidrem, któremu powierza swojego mało rozgarniętego syna Wiesia. Adopcja ma sprawić, że chłopak będzie miał lepsze pochodzenie. Dzięki temu jego edukacja ma nabrać tempa. Na razie trudno stwierdzić, czy Wiesio legitymuje się wykształceniem podstawowym.

- Mastalerz (Mieczysław Czechowicz)

Mastalerz nielegalnie dystrybuuje wódkę, która znana jest jako „czerwony berecik albo komandos likier, bo się skrada cicho i znienacka”. Myśli perspektywicznie - zainspirowany przez Jacka, stara się o przejęcie pałacyku od gminy. W tym celu dokonuje małej destrukcji pałacowych wnętrz i umiejętnie szantażuje lokalnych decydentów. W końcu dopina swego.

- Krashan Bhamaradżanga (Piotr Pręgowski)

Student architektury, cudzoziemiec, który mówi o Polsce jako „krainie uśmiechu”. Początkowo wynajmuje pokój na Noakowskiego. Robienie przekrętów bardzo go stresuje, dlatego często wpada w tarapaty. Nigdy nie ma pieniędzy. Nie rozlicza się z kolegą ze studiów za pracę zaliczeniową i nie uiszcza komornego, w wyniku czego traci pokój na Noakowskiego.

- Tomasz Michalik (Krzysztof Kowalewski)

Wysoko postawiony urzędnik, który negocjuje z Syjamem ważną umowę na zakup kauczuku. Romansuje z niezbyt rozgarniętą Florą (określa ją jako trzecią strefę – od szyi do kolan). Ma bardzo zazdrosną żonę, córkę ważnego działacza partyjnego, która nieustannie go śledzi. Kiedy Michalik ulega wypadkowi (niefortunne „nurkowanie” w studzience), ląduje na jednej sali z Lesiakiem. Panowie się zaprzyjaźniają, ale niestety pobyt w szpitalu się przedłuża. Urzędnik nabawił się bowiem żółtaczki.

- Antoni Kłusek (Wojciech Pokora)

Właściciel klubu „Ogniwo”. Sybaryta i wytrawny znawca kobiecych ciał. Trzykrotnie żonaty mówi, że ma dość kobiet-żon, dlatego woli towarzystwo cór Koryntu. To samo radzi Michalikowi. Preferuje polskie dziewczyny, a w seksie akcenty militarne. Niestety, pewna schadzka kończy się dla niego nieprzyjemnie: traci wszystko, z zegarkiem włącznie. Na co dzień zajmuje się przemytem narkotyków z Syjamu do Niemiec. Nieodłącznie towarzyszą mu przy tym wielkie grzyby i monstrualne kiełbasy.

- Łukasik (Krzysztof Zaleski)

„Kadrowy może być idiotą, ale musi wszystko o wszystkich wiedzieć” – tak mówi o swojej pracy Łukasik. Kieruje działem personalnym w WPT. Jest w stanie załatwić wszystko, ale lubi też wiedzieć, co się dzieje z personelem. Swoje stanowisko wykorzystuje do inwigilacji pracowników, dzięki czemu może „upiększyć” ich życiorysy. Podwładni muszą bezwzględnie wykonywać jego polecenia.

- Dyrektor Warszawskiego Przedsiębiorstwa Taksówkarskiego (Jerzy Markuszewski)

Poważny i twardo stąpający po ziemi. Wymagający, ale nie pryncypialny. Jest skłonny awansować tego, kto nie do końca na to zasługuje. W procedurze awansu głos decydujący należy do wszechwiedzącego kadrowego Łukasika. Dlatego też dyrektor ulega jego sugestii i bacząc na towarzyskie koneksje Michalika z Lesiakiem, awansuje tego ostatniego na przewodniczącego samorządu WPT.

- Stanisław Koniuszko (Mariusz Dmochowski)

Prezes Spółdzielczej Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego im. Borów Tucholskich, w której pracowała Kasia. Po spożyciu nie potrafił pohamować swoich żądzy w stosunku do pracownicy. Dziewczyna nie wytrzymała upokorzeń i odeszła z firmy. Surowy i wymagający ojciec – krótko trzyma swojego syna Mariana i nie pozwala mu jeździć samochodem, bo młody nie ma prawa jazdy.

- Marian Koniuszko (Marcel Szytenchelm)

Syn Stanisława (prezesa SWSK im. Borów Tucholskich) i Heleny; według dowodu osobistego: wysoki, oczy niebieskie, znaki szczególne - blizna na brodzie, zamieszkały w dzielnicy Praga Południe, a dokładniej, według prawa jazdy, na Saskiej Kępie przy ul. Lotaryńskiej. Koledzy w szkole przezywają go "Koniu". Wiecznie pod wpływem środków odurzających, człowiek "nie z tej ziemi", leser, którego hobby to "olewanie". Uczęszcza do Zasadniczej Szkoły Ogrodniczej (lub, co wątpliwe, Policealnego Studium Ogrodniczego) w Warszawie. Dzięki jego fizycznemu podobieństwu do Kasi Pióreckiej, ta druga przebiera się za niego i jako on zatrudnia się w WPT.

- Helena Koniuszkowa (Krystyna Kołodziejczyk)

Matka Mariana. Trzeba przyznać, że niezwykle troskliwa matka, zbyt troskliwa. Każdy, nawet najbardziej idiotyczny wyczyn czy pomysł syna znajduje zrozumienie w jej oczach. Szuka różnych sposobów, aby lepiej odżywić swoją rozpieszczoną latorośl i jej starania nie spełzają na niczym. Marian okazuje się wielkim miłośnikiem "miodku", czyli miodu wzbogaconego chemicznie (heroiną).

- Romek Piórecki (Daniel Kozakiewicz)

Rozsądny i trzeźwo myślący Piórecki junior. Wielbiciel gumy do żucia – jedną potrafi żuć nawet trzy dni. Kiedy już ją wyżuje, trudno mu się z nią rozstać – przykleja ją w różne miejsca. Ofiarą tej pasji staje się Jacek, który przykleja się do stołka.

- Maria Piórecka (Irena Kwiatkowska)

U swojego młodszego syna tępi nawyk żucia gumy (to jej zdaniem wykrzywia twarz jak u buldoga), a córce każe chodzić w spódnicach. Pracuje w muzeum i bardzo ceni sobie kontakt ze sztuką wysoką. Ma wyjątkowy zmysł detektywistyczny, jest zaradna. Lubi stać w kolejkach – tam kombinuje jak wymienić pralkę z przydziału na inne trudne do zdobycia urządzenie.

- Waldemar Barewicz (Zdzisław Wajdern)

Reżyser filmu "Spadkobiercy Grunwaldu". Obserwacja w działaniu jego artystycznej intuicji oraz wyczucia obrazu pozwala przypuszczać, że możliwość tworzenia filmów zawdzięcza wyłącznie znajomościom "na górze", zwłaszcza z towarzyszem Zdzichem. W odcinku 12. ("Obywatel Monte Christo") oglądamy reżysera w sprytny sposób ośmieszonego oraz poniżonego przez dawnego znajomego (tytułowego Obywatela Monte Christo) w rewanżu za donos, który miał miejsce wiele lat wcześniej, ale skończył się w pokoju z "oknem ze szkocką firanką". Barewicz jest autorem szeregu błyskotliwych sentencji: "Zawsze mówiłem, że w filmie nie płaci się za pracę, tylko za czekanie", "Reżyseria jest sztuką rezygnacji", czy też "Reżyseria jest sztuką mobilizacji".

- Milicjant Borkowski (Adam Ferency)

Wszechobecny przedstawiciel "pionu siłowego" władz PRL. Pojawia się wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z przestępstwem... No, prawie wszędzie i niekoniecznie z przestępstwem, ale i tak jest to czołowy milicjant serialu. Niezbyt rozgarnięty, lecz w gruncie rzeczy poczciwy i zdeterminowany w walce ze złem. Odbył wiele specjalistycznych szkoleń, a przynajmniej tak mu się wydaje. Swoje braki nadrabia miną, zresztą bardzo poważną.

- Wiesio Ceglarek (Artur Barciś)

Syn właściciela stacji benzynowej, adoptowany przez Kuśmidra, teoretycznie w celu poprawienia szans dostania się na studia. Widząc jednak jego tego osobnika w akcji trudno uwierzyć, że może on posiadać dyplom ukończenia ósmej klasy szkoły podstawowej, nie mówiąc już o maturze. Pomaga ojcu nr 1 oraz ojcu nr 2 w, eufemistycznie to ujmując, zdobyciu cennych dewiz.

- Krokodylowy Pan Davi (Stanisław Bareja) - sam reżyser

Wielki wielbiciel krokodyli. Organizuje "eksport" narkotyków z Tajlandii. Zleca Krashanowi przemyt heroiny w kiełbasie, co staje się początkiem serii komplikacji.

- Hans Gonschorek (Jerzy Przybylski)

Tajemnicza postać. Szef szajki zajmującej się przemytem narkotyków. Za młodu należał do Hitlerjugend. Mieszka w Niemczech, gdzie jest prezesem międzynarodowego klubu sportowego "Freundschaft", mieszczącego się przy Freund Strasse 23 w Berlinie Zachodnim. Z serialu nie dowiadujemy się, czy Gonschorek rzeczywiście ma coś wspólnego ze sportem, czy może klub jest tylko przykrywką dla narkotykowego biznesu. Gdy sytuacja wymyka się spod kontroli (znikają zarówno przemycane narkotyki, jak i pieniądze przeznaczone na ich odzyskanie), postanawia wkroczyć do akcji i przyjeżdża do Polski.

- Jan Oborniak (Mariusz Benoit)

Pisarz, autor "Krzyku ciszy". Urodzony w Skórcu, ul. Odważnych 90. Po jego "śmierci" 9 grudnia 1985r. w wieku 46 lat (mimo, że urodził się 4 maja 1948r.) nazwa ulicy przemianowana zostaje na Jana Oborniaka. Pisarz wykorzystuje śmierć osoby o takim samym imieniu i nazwisku z jego rodzinnej wsi do sfingowania własnego zgonu. Nie robi tego specjalnie, lecz korzysta z pomyłki redaktorów radiowych, którzy sądzą, że zmarły Jan Oborniak i Jan Oborniak-pisarz to ta sama osoba. Dalej wypadki toczą się już w zawrotnym tempie: Ministerstwo Kultury zamieszcza nekrolog na dwie szpalty, Gminna Rada Narodowa przemianowuje nazwę ulicy, zespół taneczny przybiera jego imię, wydawnictwo chce wreszcie wydać jego książkę, a reżyser Barewicz nakręcić film. Problem polega na tym, że jedyne dwa egzemplarze "Krzyku ciszy" znikają. Jeden klasycznie - gubi się, drugi, oddany do wydawnictwa, trafia do młyna mielącego makulaturę. Ze wszystkich problemów wybawia jednak Oborniaka Kasia. Po pierwsze wpada na pomysł, że książkę można zrekonstruować, korzystając z fotograficznej pamięci pani Lusi, a po drugie uświadamia pisarzowi, że może "ożyć" korzystając z amnestii i podając się za brata bliźniaka, który zwiał do Australii.