Wielkanoc w Europie i na Świecie

Każdy kraj ma własne zwyczaje świąteczne, a Wielkanoc nie jest tu wyjątkiem. Warto przyjrzeć się bliżej naszym bliższym i dalszym sąsiadom i dowiedziec się, jak wygląda Wielkanoc w Europie i na innych kontynentach.


Czechy. W piątek, zarówno w miastach jak i na wsi maluje się pisanki. Czesi kupują tego dnia także baranki z biszkoptowego ciasta, masowo wypiekane przez cukierników. Kolejne dni to czas zadumy nad magią świąt wielkiej nocy.


Chrześcijanie, podobnie jak w Polsce modlą się w kościołach. Nasi najbliżsi sąsiedzi obchody świąt Wielkiej Nocy zaczynają się w poniedziałek rano. Jest to dzień szczególnie lubiany przez młodzież, ponieważ w tym czasie kilkuosobowe grupki chłopców odwiedzają domy rówieśniczek i kiedy te obleją ich wodą- smagają je pomlazkami. Pomlazki, to młode wierzbowe gałęzie splecione w warkocze. W niektórych regionach Czech zamiast pomlazkami, chłopcy biją dziewczęta długimi gałęziami jałowca, twardymi, sprężystymi i okrytymi ostrymi szpilkami. Obite dziewczyny wynoszą z domów i wrzucają do strumyków, lub wanien z wodą. Zwyczaj ten obchodzony jest w domu, w którym mieszkają panny na wydaniu. Następnym elementem spotkania jest poczęstunek. Goście częstowani są pisankami, słodyczami i palenką. To wódka pędzona ze śliwek, moreli lub wiśni. Tymczasem dziewczyny na znak zgody wiążą na pomlazkach kokardki z karbowanej bibułki. Poniedziałkowe spotkanie przy stole zdobią baranki z ciasta i słodycze. Na żadnym stole nie może zabraknąć pomlazki ani alkoholu. Pojawia się Palenka, (Śliwowica), merunka (morelówka) i wódka. Szmigrus, ten obyczaj przejęły dzieci. Przypomina on nieco bożonarodzeniowe kolędowanie, ponieważ polega na spacerze z koszyczkiem po domach sąsiadów i zbieraniem łakoci w zamian za śpiew i życzenia.


Włochy. Przed świętami wielkanocnymi we włoskich sklepach pojawiają się czekoladowe jajka. Nie sposób ich nie zauważyć, bo przybierają czasami wymiary monstrualne, znacznie przekraczając rozmiar jaj strusich, choć one przecież do niepozornych nie należą. W większych okazach skrywają się jeszcze dodatkowe niespodzianki dla dzieci, dlatego czekoladowe jajka są tam przede wszystkim atrakcją dla młodszych.


Starsi za to chętnie sięgają po wielkanocne desery. Puchate ciasto drożdżowe o kształcie gołębia, zwane od tego kształtu colombą, jest odpowiednikiem bożonarodzeniowego panettone. Jest to puszysta babka, nadziewana bakaliami, migdałami i czekoladą, przypominająca w smaku dobrze nam znane ciasto, różniąca się jednak zarówno charakterystycznym kształtem, jak i swoją długą historią, sięgającą VI wieku. Mieszkańcy Pawii, uważanej za kolebkę Colomby, wysyłali to ciasto na znak pokoju królowi Longobardów Albionowi, który oblegał wówczas ich miasto. Od tamtego czasu babka w kształcie gołębicy niezmiennie co roku ląduje na włoskich stołach, choć dziś prawie nikt nie piecze jej już w domu, tak samo, jak w jej wnętrzu nie umieszcza się już ziarenka bobu, które miało przynosić szczęście temu, kto na nie trafił. Jada się też ciasto z ricotty, czyli włoską odmianę naszego sernika.


Włosi najczęściej Wielkanoc spędzają poza domem. Nie mają zwyczaju polewania wodą w wielkanocny poniedziałek, więc mogą spokojnie wyruszać w podróż. Ich wyjazd przypomina nieco wyjazd na majówkę. Najważniejszym momentem świąt jest obiad, na który tradycyjnie podawana jest baranina lub jagnięcina. Na włoskim stole jako przystawka pojawiają się plasterki salami i jajka na twardo, na pierwsze danie podaje się barani rosół z pierożkami cappelletti, a na drugie: pieczone jagnię.


Dania. Duńczycy również przywiązują wielką wagę do świątecznej atmosfery i potraw na stole. Jedzą oczywiście śledzie, wędliny i sery. Smakosze sięgają po jagnięcinę lub rybę. A wszyscy popijają specjalne piwo o nazwie P-dag, w którym litera “p” nawiązuje do duńskiego słowa oznaczającego Wielkanoc. W początkach dwudziestego wieku browary zaczęły wprowadzać w okresie świątecznym świeżo uwarzone piwa, a zwyczaj takiego świętowania tak się przyjął, że zwyczaj przetrwał do dziś. Obecnie aż sto browarów wypuszcza świeże, świąteczne piwo wielkanocne.


We Francji tradycją jest szukanie czekoladowych jajek w ogrodzie. Typową potrawą wielkanocną jest udziec jagnięcy - un gigot d'agneau.


Wielka Brytania. Wielkanocne zwyczaje w Anglii miały swój początek długo przed nastaniem chrześcijaństwa. Nawet nazwa świąt obchodzonych w anglosaskiej tradycji zawdzięcza swoją nazwę bogini wiosny Eostre. W Wielkanocnej tradycji jaja to symbol wiosny i nowego życia. Dawniej dekorowano je farbami, obecnie zostają wyparte przez czekoladowe jajka. Na północy kraju, w Preston obowiązuje zwyczaj turlania ugotowanych na twardo jaj - Egg Rolling. To, które znajdzie się najdalej - wygrywa. W innych regionach ludzie bawią się trzymając jajko w dłoni i uderzając w jajko przeciwnika. Przegrywa ten którego jajo pierwsze zostanie uszkodzone. Podobnie jak Francuzi, mali Brytyjczycy szukają czekoladowych jajek w ogrodzie. Dzieci w Wielkiej Brytanii otrzymują w niedzielny poranek czekoladowe jajka, w których poukrywano dodatkowe smakołyki. Brytyjczycy przystrajają tez swoje domy gałązkami z kolorowymi jajkami. Od wieków znana jest też tradycja obmywania przez zwierzchnika kraju stóp poddanych oraz rozdawanie im specjalnych monet. Symbolem świat na wyspach jest zając. To pozostałość po tradycji polowania na zające, którą rozpoczynano właśnie w czasie wielkiej nocy.


Tak jak w Polsce z Wielkanocą kojarzą się mazurki, babki i serniki, tak w Wielkiej Brytanii nie można sobie wyobrazić tych świąt bez hot cross buns - bułeczek ozdobionych znakiem krzyża.


W Niemczech symbolem świąt jest zając, który przynosi drobne prezenty. Popularny jest tu zwyczaj szukania czekoladowych jajek i zajączków w niedzielny poranek. Niemcy lubią również świąteczne ozdoby - dekorują młode, zielone gałązki kolorowymi jajkami i innymi ozdobami. U naszych zachodnich sąsiadów podobnie jak u Polsce najważniejszymi dniami wielkiej nocy jest piątek, niedziela i poniedziałek.


W Szwajcarii dzieci i dorośli bawią się w chowanie jajek w ogrodzie. Wygrywa ten, kto odnajdzie najwięcej schowanych jaj. Przy świątecznym stole dorośli chętnie jedzą jagnięcinę, a dzieci sięgają po słodycze, głownie czekoladowe zajączki.


W krajach skandynawskich święta rozpoczynają się już w czwartek. Zachwycają przede wszystkim domy - pięknie udekorowane wiosennymi kwiatami. W Wielką Sobotę dziewczynki przebierają się za Påskkäringar czyli "wielkanocne wiedźmy" i ofiarowują laurki, kartki, w zamian zaś żądają słodyczy. Tradycja ta jest pozostałością po wierzeniach w organizowane na wyspie Blåkulla zloty czarownic, które posłuszne Szatanowi werbowały swoje adeptki i nakazywały im niepostrzeżenie myszkować w ludzkich posiadłościach. W Szwecji obowiązuje również zwyczaj przyozdabiania brzozowych gałązek różnokolorowym pierzem. Można zakupić je gotowe w kwiaciarniach i na targowiskach lub udekorować samemu. Påskkris, czyli gałązki brzozy mają związek z wiarą w ludzką moc przyspieszania nadejścia wiosny.


Påsk lördag, czyli Wielka Sobota jest najważniejszym dniem w trakcie trwania świątecznego czasu. W godzinach popołudniowych spożywa się wykwintny obiad złożony przede wszystkim z jajek i ryb. Dzieci natomiast mają okazję do radości, ponieważ w ten właśnie dzień zajączek wielkanocny (påskhare) przynosi im wielkie wielkanocne jajko, w którym znajduje się ogromna ilość cukierków. W Szwecji tajemniczy zajączek przynosi dzieciom czekoladki w Wielką Sobotę.


Z kolei Bułgarzy rozbijają jajka jajko o jajko, a ten którego jajko najdłużej pozostanie całe, może liczyć na wszelką pomyślność przez cały nadchodzący rok. Zresztą zwyczaj rozbijania jaj innym jajem, monetą czy czołem charakterystyczny jest dla wielu europejskich krajów czy regionów.


Hiszpania. Wielkanoc to najważniejsze święto w tym kraju. Mieszkańcy świętują w kościołach oraz na ulicach miast i wiosek, biorąc udział w licznych procesjach. Zdecydowanie większy nacisk kładzie się tutaj na mękę Chrystusa niż na zmartwychwstanie. W okolicy każdego miasteczka w Aragonii znajduje się umieszczony zwykle na wzgórzu krzyż, w pobliżu którego przez cały rok przechowywane są różne relikwie i święte wizerunki. W Wielki Piątek mieszkańcy wchodzą na wzgórza po relikwie, a następnie, przy głosie bębnów, schodzą z nimi, aby kontynuować procesje ulicami miasta. Wszystkie rekwizyty powracają na swoje miejsce w sobotę, kiedy już bębny milkną. W Wielki Czwartek i w Wielki Piątek gmina San Vicente de la Sonsierra w La Rioja pełna jest tzw. picaos, którzy biczują swoje plecy dotąd, aż skóra nabierze fioletowego koloru. Wtedy ochotnicy zadają im dwanaście ukłuć za pomocą wtopionych w pszczeli wosk ostrych kawałków szkła. Zgodnie z dawnymi wierzeniami, w ten sposób zła krew wypływa z ciała. Picaos idą boso, owinięci jedynie w białe płótno i ciągną za sobą ciężkie łańcuchy. Nikomu nie wyjawiają swojego sekretu ani ślubów złożonych Bogu. W ciągu wielkiego tygodnia w całym kraju odgrywane są widowiska pasyjne. Najbardziej znane uroczystości odbywają się w tym czasie w Sewilli. Semana Santa (Wielki Tydzień) jest obchodzony tutaj bardzo widowiskowo. Ulicami maszerują procesje bractw pokutników. Urozmaicają je saetas - żarliwe hymny w stylu flamenco.


W Brazylii popularne są procesje palmowe, podczas których niesione są olbrzymie figury Chrystusa i Matki Boskiej. Tradycyjnym przysmakiem świątecznym jest pacoca z kruszonymi orzechami. Symbolem świąt jest kwitnący w tym okresie kwiat Macela, który Brazylijczycy przynoszą do kościoła w Niedziele Palmową.


Grecy obchodzą Święta Wielkanocy bardzo uroczyście. W czasie postu w Wielki Czwartek można jeść tylko warzywa, oliwki i chleb. W Sobotę, tak jak w Polsce maluje się tam jajka - jednak tylko na czerwono. W niedzielę spożywa się baraninę z rożna. Charakterystyczny jest także specjalnie pieczony chleb - Tsourekia takze Koulouraki - wielkanocne ciasteczka.


Australia. Bardzo popularne jest tutaj spożywanie śniadania wielkanocnego z ubogimi - są one organizowane zazwyczaj przez duchownych. W Poniedziałek Wielkanocny dzieci szukają czekoladowych jajek. Symbolu Wielkanocy w Australii stal sie nie krolik lecz wielkouch króliczy - objęty ochroną przed wyginięciem gatunek torbacza. O takiej decyzji zadecydowały trzy powody. Po pierwsze, bilby, jak brzmi jego popularna nazwa, nie jest szkodnikiem jak królik; posiada „urocze, króliczo podobne cechy” oraz należy do okazów zagrożonych wymarciem, więc należało uczynić wszystko, aby go promować i wspierać. Dodatkowo, ważny jest też fakt, że młode wielkouchy rodzą się w marcu, a więc w okresie bezpośrednio poprzedzającym święta. Króliczek wielkanocny musiał więc przekazać bilbiemu symboliczny koszyk z pisankami i w ten sposób Australia ma nowa, swiateczna tradycje. Tradycyjny wielkanocny posiłek składa się z wieprzowiny i kurczaka, smażonego z ziemniaki, marchewką i dynią.


W czasie Wielkiej Nocy w wielu greckich, włoskich, chorwackich, serbskich czy ukraińskich rodzinach panuje zwyczaj wypieku drożdżowych warkoczy lub wieńców. W Grecji są to Tsoureki, na Ukrainie - Paska, w Chorwacji - Primorski Uskrsne Bebe. Ogólnie jednak funkcjonują pod nazwą chleba wielkanocnego.


Meksyk. Święty Tydzień (Semana Santa) rozpoczyna się od Niedzieli Palmowej. Meksykanie uczestniczą w procesji i święcą gałązki palm. Później zostają spalone i wykorzystane jako popiół do posypywania głów. W Wielki Piątek w wielu miasteczkach odgrywa się sceny męki i ukrzyżowania Jezusa. Meksykanie nie mają zwyczaju malowania i święcenia jaj. Coraz częściej jednak ich dzieci dostają wielkanocne zajączki z czekolady. Jest to wpływ amerykańskiej kultury. Niedziela Zmartwychwstania to huczne święto obchodzone do późnej nocy. Towarzyszą mu pokazy sztucznych ogni, zabawy w wesołym miasteczku oraz jedzenie tradycyjnych potraw z ulicznych budek. Poniedziałek wielkanocny rozpoczyna Semana Pascua, czyli Tydzień Paschalny. Semana Santa i Semana Pascua to łącznie dwa tygodnie wolne od pracy i szkoły.


Stany Zjednoczone. Święta w USA ograniczają się do jednego dnia. W niedzielę wielkanocną organizowane są konkursy na najciekawszy Easter Bonnet. Kapelusz, bo tak nazywa się takie wielkanocne nakrycie głowy zapoczątkowały kobiety, ale coraz częściej można spotkać w ich również małych chłopców. Na świątecznym stole oprócz jajek, pieczonej szynki w słodkim sosie i ciast nie ma specjalnych potraw. Dzieci zbierają jajka schowane przez Easter Bunny, a później muszą je zjeść. W stanach z okazji świąt zajączek przynosi dzieciom prezenty. W koszyczku znajdą się najczęściej słodycze, owoce oraz drobne upominki.


Rosja. Wielkanoc na wschodzie nazywana jest Paschą. Zgodnie z przyjętym w Cerkwi kalendarzem juliańskim, święto to obchodzi się nieco później niż u katolików. W tym roku wypada 23 kwietnia. Przed świętami, w okresie Wielkiego Postu, przez 40 dni prawosławni nie powinni spożywać mięsa, ryb, nabiału i białego pieczywa. Większość rosyjskich restauracji w tym okresie oferuje specjalne postne menu. Jada się np. grzyby, kapustę i inne warzywa, a także wiele gatunków ciemnego chleba. Ścisły post obowiązuje w Wielki Piątek i Wielką Sobotę. W Wielki Piątek w cerkwiach czytane są fragmenty Pisma Świętego przedstawiające Mękę Pańską. W sobotę, podobnie jak w Kościele katolickim, następuje poświęcenie pokarmów. Rosjanie święcą jajka - symbol życia, a także wielkanocne baby i paschę, czyli potrawę z białego sera, utartego z masłem, żółtkami i bakaliami. W nocy z Wielkiej Soboty na Niedzielę Wielkanocną odbywają się nabożeństwa połączone z uroczystą procesją wokół świątyni. Wówczas wierni obchodzą cerkiew trzymając w rękach świece. Msza trwa kilka godzin. Niedziela zaczyna się od radosnego bicia dzwonów, zwiastujących zmartwychwstanie Chrystusa. Pozdrowienia Christos woskresie” (Chrystus zmartwychwstał) i trzykrotnie całują w policzek. Tego dnia Rosjanie obdarowują się również kolorowymi pisankami, i drobnymi prezentami mającymi sprzyjać szczęściu. Dawniej w dniu Paschy podawało się pieczone jagnię, szynkę lub cielęcinę. Obecnie rodzaj potraw ma już mniejsze znaczenie, choć nadal nie przygotowuje się przy tym święcie dań z ryb. Wszystkie serwowane potrawy muszą kojarzyć się z urodzajem. W Poniedziałek Wielkanocny w cerkwi odbywa się obrzęd przygotowania krzyżma i jest to bardzo ważna uroczystość. Krzyżmo składa się z około 50 olejków i wonnych ziół. Proces przygotowania krzyżma trwa trzy dni. Przeprowadza się go tylko w czasie Wielkiego Tygodnia. Krzyżmo jest potem używane do namaszczenia podczas chrztu i konsekracji ołtarzy.

Desery

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder