Bełz

Bełz (ukr. Белз, jid. בעלז) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie sokalskim, nad Sołokiją i Rzeczycą, przy granicy z Polską.

Lokacja miasta na prawie magdeburskim nastąpiła 5 października 1377 z nadania księcia Władysława Opolczyka. Bełz był stolicą Księstwa Bełskiego Rusi Czerwonej i województwa bełskiego I Rzeczypospolitej. Miasto królewskie położone było w XVI wieku w województwie bełskim[1]. Miejsce popisów szlachty województwa bełskiego I Rzeczypospolitej[2]. Następnie został zajęty przez Austrię podczas I rozbioru Polski (1772) i wszedł w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. Do 1914 linia kolejowa oraz przejście graniczne między C.K. Monarchią Austro-Węgier (Galicją) i Cesarstwem Rosji. W momencie wybuchu I wojny światowej, ludność Bełza liczyła 6100 mieszkańców, w tym 3600 Żydów, 1600 Ukraińców i 900 Polaków[3][a]. Do 1951 roku znajdowało się w Polsce, w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, siedziba gminy Bełz.
Magda Umer - Miasteczko Bełz:
https://www.youtube.com/watch?v=PSwtTo3bDf8
O miasteczku Bełz usłyszałam dzięki Magdzie Umer śpiewającej pieśń do słów Agnieszki Osieckiej ze starą żydowską melodią.

Bełz jest jedną z najstarszych miejscowości w tym regionie. Był on jednym z głównych miast wchodzących w skład tak zwanych Grodów Czerwińskich.
Walczyli o nie Mieszko i Bolesław Chrobry z Rusią Kijowską.
Ok. 1170 roku po jej rozpadzie Bełz został stolicą samodzielnego Księstwa Bełskiego.
W 1241 roku podczas najazdu Tatarów doszło do całkowitego zniszczenia miasta i wymordowania jego mieszkańców.
W XIV wieku o Bełz toczono liczne walki i miasto przechodziło wielokrotnie z rąk polskich w litewskie a nawet węgierskie. W 1387 królowa Jadwiga na stałe przyłączyła je do Korony i miasto uzyskało z czasem statut województwa, powiatu i starostwa.

W 1509 roku Zygmunt Stary udzielił licznych przywilejów tutejszej gminie żydowskiej.
W 1655 roku miasto prawie całkowicie zostało zniszczone przez Szwedów. Chcąc uniknąć całkowitego wyludnienia tego miejsca władze miasta porozumiały się z Żydami dając im prawa takie jak innym mieszkańcom oraz znosząc wszelkie ograniczenia handlowe. Wkrótce przeważającą częścią mieszkańców stanowili Żydzi.

W czasie I rozbioru Bełz przypadł Austrii. Rozpoczął się jego powolny upadek.
Miasto „ożywało” tylko w okresie chasydzkich pielgrzymek. Tu była słynna do II wojny światowej dynastia cadyków i szkoła wyznaniowa. Bełscy cadycy słynęli jako cudotwórcy i nauczyciele.

Miasto było także ośrodkiem gdzie powstały kościoły i klasztory katolickie.
Najsłynniejsza była ikona Czarnej Madonny.
Według legendy namalował ją Święty Łukasz Ewangelista na desce ze stołu wykonanego przez Św. Józefa dla Św. Rodziny. Potem ikona trafiła do Konstantynopola gdzie przebywała 500 lat. Potem trafiła do Kijowa jako wiano bizantyjskiej księżniczki Anny, żony księcia Włodzimierza Wielkiego.
Do Bełza zabrał ikonę halicki książę Lew. Obraz przetrwała najazd Tatarów w 1241roku. Czarna Madonna na ikonie zasłynęła licznymi cudami i Bełz stał się znanym ośrodkiem kultu.
Wobec niebezpieczeństwa kolejnych tatarskich ataków książę Władysław Opolczyk w 1382 roku postanowił dbając o bezpieczeństwo ikony znaleźć dla niej nową siedzibę. Wybrano Jasną Górę w Częstochowie. Od tej pory słynna ikona stała się świętością dla katolików całej Rzeczpospolitej.
W Bełzie pozostała kopia która także zasłynęła cudami i licznymi łaskami.
W 1951 roku wyjeżdżający stąd ostatni Polacy zabrali z sobą swój obraz który obecnie znajduje się w Tarnoszynie leżącym zaledwie 15 km od Bełzca ale już na terenie Polski.


XX wiek nie był łaskawy dla Bełza.
W czasie I wojny światowej był zajęty przez wojska rosyjskie, w latach 1918-1919 leżał na terenie frontu walk wojny polsko-ukraińskiej. Bełz był wówczas jednym z najmocniejszych punktów polskiej obrony niezdobytym przez kilkakrotnie atakujące wojska ukraińskie.
W dniu 25 września 1939 roku Bełz zajęły początkowo wojska radzieckie które potem ustąpiły miejsca Niemcom.
W 1942 roku ponad 2 tysiące żydowskich mieszkańców przewieziono do obozu zagłady w Bełżcu. Przed zagładą zdołał się uratować ostatni przedwojenny cadyk Aaron Rokeach który w 1944 trafił do Palestyny i założył działający do dziś ośrodek bełskiego chasydyzmu, odwiedzany przez pielgrzymów z całego świata.

W marcu 1944 roku wycofujące się z Wołynia jednostki UPA zaatakowały Bełz mordując 100 polaków i paląc kościół parafialny. W lipcu 1944 wojska radzieckie wyparły Niemców ale w wyniku kilkudniowych walk zniszczono dwie trzecie zabudowy.

Po wojnie Bełz i okolice należały do Polski. Była tu komenda WOP ale walki toczyły się nadal. 1 września 1945 milicjanci z Bełza zginęli w zasadzce UPA. Dopiero akcja Wisła i wysiedlenie Ukraińców na teren ZSRR i potem na ziemie zachodnie Polski zakończyło walki.

Kiedy w 1951 roku w okolicach odkryto złoża węgla nastąpiła „wymiana terenów” i „wyrównywanie granic”. Ok. 480 km kw. w tym Bełz i Krystynopol przyłączono do ZSRR. Stalin w swej łaskawości zgodził się w zamian przekazać Polsce podobny obszar obejmujący część Bieszczad w tym Ustrzyki Dolne.
Wraz ze zmianą państwowości tych ziem wiązały się kolejne migracje ludności.


Pisząc o Bełzie opierałam się na przewodnikach Grzegorza Rąkowskiego „Ziemia Lwowska” i kilku autorów „Ukraina Zachodnia”.
Piosenki:
https://www.youtube.com/watch?v=6oieXL69acg
https://www.youtube.com/watch?v=A_dB00TroCw
https://www.youtube.com/watch?v=liMRcbSM194

https://www.youtube.com/watch?v=gh-8kFpW4ng
https://www.youtube.com/watch?v=LBMRbM7QUvY

miasteczko Belz

• Pobierz folder
• Zachomikuj folder